پایگاه اطلاع رسانی مدیریت ریسک، بحران و پدافند غیرعاملرخدادهایی از این دست در کنار بحران های ناشی از زلزله و سونامی ، باعث شده تا صحبت کردن درباره بحران و لزوم افزایش تاب آوری در برابر آن، جدی تر از گذشته مورد توجه قرار گیرد.در چنین شرایطی برگزاری کارگاه های آموزشی در کنفرانسی به همین بهانه، بهترین فرصت برای چاره اندیشی، تامل در وضعیت امروز و آینده و به اشتراک  گذاشتن ایده ها، طرح ها و برنامه هایی است که می توان از آنها به عنوان تجربه مشترک بشری یاد کرد.

تاملی در محورهای عمده کنفرانس، رویکرهای نوین و نگاه تازه به مدیریت بحران در جهان  را بهتر از پیش عیان می کند. رویکردی که به دنبال برگزاری کنفرانس سندای ژاپن و در قالب تدوین سند جهانی کاهش خطرپذیری سندای (۲۰۳۰-۲۰۱۵) شکل گرفته و قرار است تا سال های بعد محور برنامه های مدیریت بحران در سراسر جهان قرار گیرد.

 بر مبنای همین رویکردهاست که کنفرانس داووس محورهای خود را مشخص کرده و روی شاخص های تاب آوری، مبارزه با فساد به عنوان بخشی از مدیریت بحران، نقش رسانه ها در کاهش ریسک، توسعه پایدار و نقش حکومت ها در کاهش مخاطرات، سونامی و زلزله سال ۲۰۱۱ ژاپن، بهبود شاخص های مدیریت ریسک، آموزش گروه های مردمی، نقش بیمه در مدیریت ریسک و تاب آوری شهری با رویکرد اجتماعی- محیط زیستی تمرکز کرده بود.

 محورهایی که در طول چند روز برگزاری کنفرانس، بر مبنای آنها مقالاتی از سوی کارشناسانی از کشورهای مختلف جهان نگارش ، تنظیم و ارائه شد. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز با حضور در این کنفرانس بخشی از تجربیات، طرح ها و برنامه های موفق اجرایی خود را در معرض دید قرار دادند تا در این اشتراک گذاری جهانی سهمی بر عهده گرفته و نقش ایفا کنند.

استقبال از اجرای طرح مدرسه آماده

کنفرانس بین المللی کاهش خطرپذیری و سوانح (داووس – سوئیس)، که از ۷ تا ۱۱ شهریور ۱۳۹۵ در شهر داووس کشور سوئیس برگزار شد، کنفرانسی پیشرو در زمینه مدیریت یکپارچه ریسک است. در این رویداد، اجتماعی تصمیم گیرندگان، نمایندگان سازمان ملل، سازمان های بین المللی، سازمان های مردم نهاد و متخصصان و کارشناسان به بحث در مورد یافته ها و تجربه های جدید در مورد طیف گسترده ای از خطرات جوامع امروز می پردازند.

در کنفرانس بین المللی کاهش خطرپذیری و سوانح داووس ۲۰۱۶ ، موضوعات مختلفی در مورد خطر، بلایا و موضوعات مجزا و همزمانی مانند انعطاف پذیری، خطرات شهری، بلایای بسیار بزرگ، توسعه پایدار، انطباق با تغییرات اقلیم، خطرات اساسی و غیره مورد بررسی قرار گرفت.

در این کنفراس دو طرح «مدرسه آماده» و طرح «کاهش خطرپذیری سیلاب شهر تهران» نیز از سوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ارائه و کارشناسان درباره جنبه های مختلف اجرایی آن توضیح دادند. ارائه طرح مدرسه آماده به عنوان یکی از این طرح های اجرایی در ششمین کنفرانس بین المللی کاهش خطرپذیری و سوانح در داووس سوئیس مورد استقبال قرار گرفت. در این کنفرانس جهانی که با حضور بیش ۱۰۰۰ نفر از کارشناسان ، متخصصان و مدیران از ۱۰۰ کشور جهان برگزار می شود، ابعاد مختلف اجرای طرح مدرسه آماده از سوی مدیر مشارکت های مردمی سازمان مدیریت بحران شهر تهران تشریح شد.

بنابر این گزارش، امیر رنگین کمان در توضیح اجرای طرح در این کنفرانس گفت:« طرح مدرسه آماده با هدف ارتقای آمادگی مدارس شهر تهران در مواجهه با حوادث  و به منظور افزایش ایمنی و توانمندسازی دانش آموزان، زمینه سازی مشارکت و همکاری ساختارمند شهروندان، سازمان ها و نهادهای مسئول در حوزه مدیریت بحران،  تهیه سند کاهش خطرپذیری مدارس شهر تهران، بهبود و توسعه عدالت آموزشی، تغییر سبک زندگی شهروندان در راستای ترویج و ارتقای فرهنگ تاب آوری در برابر سوانح، افزایش مهارت فردی پرسنل مدارس و دانش آموزان در مواجهه با حوادث و تقویت ساختارهای فعالیت و مشارکت گروهی پرسنل و دانش آموزان مدارس در ۱۰۰۰ مدرسه شهر تهران در حال اجراست.»

وی افزود: «شناسایی و مشخص کردن مخاطرات مدرسه، در اختیار داشتن برنامه کاهش مخاطرات، فراهم آوردن زیر ساخت های ارتباطی مدرسه برای مشارکت خانواده دانش آموزان و سازمان های خدمات اضطراری، دارا بودن تقویم آموزشی برای آمادگی پرسنل و دانش آموزان در مواجهه با حوادث، تجهیز مدرسه به سیستم های هشدار و اعلام خطر و تجهیز مدرسه به اقلام مورد نیاز مقابله با حوادث بخشی از ویژگی های طرح مدرسه آماده است.»

بنا به تعریف قید شده در دستورالعمل اجرایی طرح، مدرسه آماده مدرسه ای است که مخاطرات آن به حداقل رسیده، توان مقابله با حوادث را داشته ، کمترین تلفات و خسارت را متحمل شده و در کوتاه ترین زمان، کارایی موثر خود را بازیابد.

بررسی طرح کاهش خطرپذیری سیلاب شهر تهران

تهران، پایتخت ایران با مساحت حدود ۷۰۰ کیلومتر مربع که به عنوان یکی از بزرگترین کلان شهرهای دنیا شناخته می شود، خصوصیات ویژه ای دارد که از جمله می ژتوان به اختلاف ارتفاع زیاد و شرایط خاص آب و هوایی و زمین شناسی اشاره کرد. به عنوان مثال میزان بارش سالانه به طور متوسط حدود ۳۲۰ میلیمتر است اما در ارتفاعات به ۷۰۰ میلیمتر هم می رسد.

به گفته مهندس مریم شریف واقعی کارشناس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران رودخانه های متعددی از شهر عبور می کنند که در بیشتر نقاط با شیب زمین منطبق است، اما در برخی مناطق به دلیل اجرای پروژه هایی چون سیل برگردان شرق و غرب، مسیر زهکشی با شیب زمین هم راستا نیست.

«شریف واقعی» در کنفرانس داووس و در حضور کارشناسانی از سراسر جهان به تشریح پروژه کاهش خطرپذیری سیلاب شهر تهران پرداخت و ضمن اشاره به این نکته که حوضه های آبریز تهران شامل دو بخش عمده است، گفت:« حوضه کوهستانی با مساحت حدود ۶۸۰ کیلومتر مربع و حوضه شهری حدود ۶۰۰ کیلومتر مربع که ۶۰ درصد از حجم کل رواناب در حوضه بالادست تولید می شود.»

وی افزود: «دستکاری هایی که در دهه های اخیر ناشی از رشد سریع توسعه شهری رخ داده و گاه بدون در نظر گرفتن محدودیت های طبیعی بوده است، میزان نفوذ آب را به شدت کاهش و در نتیجه پتانسیل وقوع سیلاب را افزایش داده است.»

به گفته وی به همین دلیل تهران تاکنون سیل های بزرگی را تجربه کرده است. از این میان می توان به سیل تجریش که در تابستان ۶۶ رخ داد اشاره نمود که گفته شده است بیش از ۳۰۰ نفر در این حادثه کشته شدند. بنابراین، با توجه به اهمیت ویژه تهران به لحاظ سیاسی و اجتماعی، موضوع سیلاب به دغدغه مدیریت شهری تبدیل شده است.

وی توضیح داد که به منظور دستیابی به مدیریت جامع سیلاب، موضوع همکاری مشترک توسط سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران پیشنهاد شد و در نهایت توافقنامه سه جانبه بین وزیر نیرو، شهردار تهران و رییس شورای اسلامی شهر تهران در آبان ۸۷ امضا شد.

به گفته این کارشناس با توجه به مسئولیت و ماموریت مستقل هر سازمان در زمینه مدیریت سیلاب، از همکاری تمامی سازمانهای مرتبط به منظور تدوین طرح کاهش خطرپذیری استفاده شده است.

در قالب این طرح در راستای شناسایی عوامل موثر بر سیلاب عوامل ناشی از توسعه زیرساختها ، عوامل طبیعی و عوامل اجتماعی دسته بندی شدند.

بنابراین مشخص شد که نقطه شروع کاهش خطرپذیری سیل در محیط شهری باید سیاستگذاری، مدیریت جامع و برنامه ریزی موثر باشد.

« شریف واقعی» راهبردهای اصلی طرح را توضیح می دهد و از نهادینه سازی رویکرد مدیریت یکپارچه گسترش همکاری های بین سازمانی، استفاده از تجربیات کاهش خطر زلزله و تقویت سیستم های هشدار،

بروزرسانی قوانین، توسعه مشوق ها و باز دارنده ها و ارتقای دانش تخصصی افزایش تاب آوری به عنوان مهمترین راهبردها در این زمینه یاد می کند.

در ادامه این معرفی برنامه اجرایی طرح شامل طراحی و راه اندازی سامانه های پیش بینی و هشدار، شناسایی نقاط بحرانی رودخانه ها و مسیل ها و احیای رودخانه ها نیز تشریح شد.

در مرحله نهایی برنامه های عملیاتی به منظور اصلاح وضعیت موجود و رسیدن به چشم انداز مورد نظر تدوین گردید. انتظار میرود با اجرایی شدن برنامه های احصا شده، آمادگی لازم به منظور مواجهه با حوادث ناشی از سیلاب شهری در تهران بوجود آید.

مديريت حفاظت از رودخانه ها و مسيل ها با اجرای قوانين و آيين نامه های مصوب و پيشنهاد لوايح اصلاحی از طريق مبادی ذيربط با توجه به شرايط خاص شهر تهران، تعيين حدود حرايم و بستر مسيل ها و رودخانه ها، جهت انعكاس در طرح های جامع و تفصيلی به منظور احصاء ضوابط پيشنهادی تعيين كاربری اراضی و ضوابط ساختمانی، تدوين نقشه پهنه بندی خطرپذيری سيلاب شهر تهران و توسعه سامانه هشدار سيل و پيش بينی فرآيند ساماندهی عرصه های خطرپذير و ارتقای ضريب ايمنی شهر تهران در مواجهه با سوانح طبيعي ” سيل و سيلاب” از طريق ساماندهی رودخانه ها و مسيل ها از اهداف كلانی است که برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده است.

 

گزارش: داوود پنهانی