مقدمه جنبش نرم افزاری به وجود آمده در جهان به حیطه مدیریت بحران هم تسری یافته است و امروزه از نرم افزارها به گونه های …

مقدمه

جنبش نرم افزاری به وجود آمده در جهان به حیطه مدیریت بحران هم تسری یافته است و امروزه از نرم افزارها به گونه های مختلف برای کمک به مدیریت بحران حوادث طبیعی و صنعتی استفاده می‌شود. البته این نکته قابل ذکر است که هیچ کدام از نرم افزارهای موجود به جای مدیر بحران تصمیم نمی‌گیرند بلکه ابزارهایی برای کمک و تسریع در تصمیم گیری‌های یک مدیر بحران هستند. در ادامه به شرح برخی از معروف‌ترین این نرم افزارها و سیستم‌های رایانه ای پرداخته شده است.

نرم افزارهای چند منظوره

توسعه برخی از سیستم‌های رایانه ای و نرم افزارها، امکان استفاده از آن‌ها در امر مدیریت بحران را پدید آورده است. هرچند هیچ یک از دو سیستم و نرم­افزاری که در ادامه شرح داده شده است صرفاً برای مدیریت بحران تهیه نشده است، اما هر دو می‌توانند در این زمینه کمک‌های شایانی به تیم مدیریت بحران برسانند.

سیستم اطلاعات جغرافیایی

GIS عبارتست از یک مجموعه‌ی رایانه ای ویژه که قابلیت‌های جمع آوری، ذخیره سازی، مدیریت، بازیابی، تغییر، تحلیل، مدل سازی و نمایش اطلاعات مکانی و غیر مکانی را دارد.

مهم‌ترین قابلیت GIS را باید امکان انجام تحلیل‌های پیچیده‌ی داده‌ها مکانی و غیر مکانی دانست. داده های مکانی مانند موقعیت زمینی یک مجتمع مسکونی با داده های توصیفی آن در محیط GIS ترکیب و به طور همزمان تحلیل و نمایش می‌یابند. اطلاعات در این سیستم‌ها به صورت لایه های مختلف ذخیره می‌شوند.

GIS و مدیریت بحران

مسئله مهم در GIS مدیریت بحران، تعریف صحیح و مشخص نمودن لایه های اطلاعاتی مورد نیاز در مراحل مختلف مدیریت بحران می‌باشد. به منظور آمادگی و مقابله، باید اطلاعات دقیق و کاملی از مراکز امدادرسان در دست باشد تا با توجه به نوع و گستردگی حادثه بتوان در کمترین زمان ممکن میزان نیرو و تجهیزات لازم را جهت امداد رسانی به محل حادثه اعزام کرد. به همین دلیل وجود مطالعات بسیار دقیق ضروری پیش ازبکارگیری نرم افزار ضروری است. با قرار دادن این اطلاعات در سیستم GIS در هنگام حادثه حتی در صورت عدم وجود برنامه ای از پیش تعیین شده به راحتی در یک لحظه می‌توان تصمیم درست را اتخاذ نمود.

برای یک مدیریت بحران موثر می‌توان لایه های زیر را تعریف نمود:

الف – لایه مراکز درمان (بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، درمانگاه‌ها، مراکز بهداشت، پایگاه‌های هلال احمر، داروخانه‌ها، تجهیزات، تعداد تخت، تعداد پرسنل متخصص و تعداد بیمار قابل پذیرش در حالت عادی و بحرانی و …)

ب – لایه‌ی مراکز امداد (اورژانس، پایگاه‌های هلال احمر، پایگاه‌های بسیج، پایگاه‌های آتش نشانی، نیروهای واکنش سریع ارتش)

پ – لایه های مراکز مدیریتی (کلیه سازمان‌ها و ادارات مسئول در حوادث، اطلاعات پرسنلی و مسئولین و جانشینان تعیین نقاط حساس تأسیسات و اطلاعاتی)

با جمع آوری و تهیه لایه های اطلاعات GIS مدیریت بحران می‌توان به بخش عظیمی از اهداف و موارد مطرح در بحث مدیریت بحران دست یافت. با قرار دادن لایه‌ها بر روی هم و استفاده از روابط منطقی و آنالیز داده‌ها امکان برنامه ریزی لازم فراهم می‌آید. از طریق GIS مدیریت بحران می‌توان مناطق مختلف یک منطقه را از نظر خطر پذیری برای حوادث مختلف پهنه بندی نمود. این مهم موجب می‌شود که بتوانیم برنامه ریزی جامعی جهت کاهش ریسک در مناطق مختلف داشته باشیم.

تعیین بهینه‌ترین مسیر دسترسی در سیستم GIS در زمان بحران

در زمان حوادث و سوانح که همیشه پراکندگی زیادی به وجود می‌آید و خسارات زیادی به تأسیسات شهری و سیستم حمل و نقل و عبور و مرور ایجاد می‌کند، مدیریت بحران و سوانح و امداد رسانی سریع و آسان یکی از مهم‌ترین مسائل در هنگام بروز بحران است و در وضعیت‌های مختلف، مخصوصاً وضعیت اورژانسی، روشی که بتواند رفت و آمد سریع را تضمین نماید، مورد نیاز است. حرکت سریع در چنین مواقعی می‌تواند جان ارزشمند انسان‌ها را نجات دهد در این جا یکی دیگر از کاربردهای GIS مشخص می‌شود.

در این مواقع معمولاً ترافیک سنگین و در حال رشدی وجود دارد. سنگینی ترافیک از عوامل متعددی مانند ریزش ساختمان‌ها و مسدود شدن راه‌ها، تصادفات و … ناشی می‌شود. این موضوع باعث ایجاد مشکل در انجام خدمات حیاتی توسط آمبولانس و آتش نشانی و حضور نیروهای امدادی که در آن‌ها عامل زمان نقش اساسی ایفا می‌کند، می‌شود. در پیدا کردن بهترین مسیر بین دو نقطه، کوتاه‌ترین مسیر و یا مسیری با کم‌ترین زمان انتخاب می‌شود.

برای خدمات اورژانسی مثل آمبولانس و آتش نشانی، مسیری که کم‌ترین زمان حرکت را به خود اختصاص دهد به مسیری که کوتاه تر از سایر مسیرها باشد، ترجیح داده می‌شود.

برای رسیدن به این اهداف به عوامل بسیاری باید توجه کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به حجم ترافیک در مسیر، وضعیت راه، پهنای راه، نوع راه، تعداد تقاطع‌ها و پیچ‌ها اشاره کرد. همچنین تعداد و آمادگی نیرو های امدادی که در محل‌های از پیش تعیین شده مستقر هستند و پس از دریافت اطلاعات به محل‌های وقوع بحران اعزام می‌شوند بسیار مهم است و باید در زمان بحران، بهترین مسیر برای رسیدن به بیمارستان انتخاب شود.

در صورت استفاده از مقاله ذکر منبع آن الزامی است.

منبع www.BStech.ir :

نویسنده: سید امیر حسین علوی فر – دانشجوی دکترای مدیریت ریسک دانشگاه مسکو