پایگاه اطلاع رسانی مدیریت ریسک، بحران و پدافند غیرعامل ، دکتر احمد صادقي با اشاره به فرونشست زمين و علت آن، گفت: پدیده فرونشست عبارت است …
پایگاه اطلاع رسانی مدیریت ریسک، بحران و پدافند غیرعامل ، دکتر احمد صادقي با اشاره به فرونشست زمين و علت آن، گفت: پدیده فرونشست عبارت است از فروریزش یا نشست قائم و رو به پایین سطح وسیعی از زمین، که البته ممکن است با جابجایی جانبي بسیار کوچک همراه باشد، در واقع وقوع این پدیده میتواند ناشی از عوامل طبیعی زمین شناختي مانند انحلال در لایه های زمین، آب شدگى یخها ،حرکات آرام پوسته، فعالیتهای تکتونیکی و خروج گدازه از پوسته جامد زمین باشد.
وي با اشاره به دلايل انساني فرونشست، افزود: فعالیتهاى انسانى از دیگر عوامل بسیار پر اهمیت در وقوع فرونشست است که از جمله این فعالیتها میتوان به معدنکارى، برداشت آبهاى زیرزمینى و یا نفت اشاره كرد كه در بین عوامل متفاوت ایجاد فرونشست در ایران، بنظر میرسد که برداشت غیر اصولی از منابع آب زیرزمینی، قناتها و ضخامت و ویژگی مهندسی رسوبات نقش مهمی را بازی میکنند.
دکتر صادقي با اشاره به تفاوت فروچاله با فرونشست، خاطر نشان كرد: دلیل اصلی ایجاد فروچاله عمدتاً وجود حفره در زیرزمین است كه بیشتر فروچالهها در سنگهای قابل انحلال ایجاد میشوند؛ به عنوان مثال، در دشت همدان با فروریختن سقف غارهای آهکی فروچاله های وسیعی ایجاد شده است.
اين مسئول إذعان داشت: مواردی که در ماههای اخیر در شهر تهران اتفاق افتاده فروچاله هستند؛ در واقع فروچالهها اثر حفرههای زیرزمینی هستند که به دلایلی مانند دست کاریهای انساني و ریزش سقف قناتها به سطح زمین رسیده اند كه این پدیده از نظر وسعت و مکانیسم ایجاد قابل مقایسه با پدیده فرونشست زمین نیست.
دکترصادقي با بيان اين كه فرونشست میتواند باعث آسیبهای جدی به مستحدثات انسانی نظیر واحدهای صنعتی و ساختمانها شده و تلفات انسانی را نیز سبب شود، تصريح كرد: از جمله دیگر آثار مخرب این پدیده در مناطق شهری، اختلال و تخریب شریانهای حیاتی و آسیب به تاسیسات مدفون زیرزمینی (مانند تاسیسات مترو) است.
توسعه منطقه فرونشست در تهران
رييس سازمان مديريت بحران شهرداري تهران افزود: از نشانه های وقوع پدیده فرونشست زمین میتوان به ايجاد شكاف و ترك در سطح زمين و ساختمانها، ترك برداشتن لولهها در زيرزمين، كج شدن جداره چاههاي آب، تغيير مسير كانالهاي آبياري، بالا آمدن لوله پوشش چاهها (لوله زايي چاهها)، بهم خوردن توازن پل، كج شدن دكلهاي برق و نشت از مخازن و حتي استخرهاي شنا اشاره کرد.
رييس سازمان مديريت بحران شهرداري تهران، با بيان اين كه سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور در سال ۱۳۸۴ از وقوع پدیده فرونشست در منطقه وسیعی از جنوب غربی تهران با مساحت حدود ۴۱۶ کیلومتر مربع، با بیشینه نرخ برابر با ۱۷ سانتیمتر در سال خبر داده بود، تصريح كرد: بر اساس گزارش این سازمان، منطقه فرونشست تهران در سالهای ۸۸ و ۸۹ در مقایسه با سال ۸۴ توسعه بسیار زیادی را در همه جهات نشان میدهد، این گسترش در بخشهای غربی و شرقی شهر بیشتر است و مساحت محدوده فرونشستی به حدود ۵۳۰ کیلومتر مربع میرسد كه نتایج بدست آمده از مدلسازی فرونشست زمین در گستره جنوب غربی تهران و پیشبینی نرخ آن برای سال۹۷ که توسط سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی انجام شده است، با فرض ثابت بودن نرخ پمپاژ آب زیرزمینی در آینده، بیشینه نرخ فرونشست زمین در دشت تهران به بیش از ۳۳ سانتیمتر در سال و حدود دو برابر آن در سال ۸۴ خواهد رسید.
راهکارهای کاهش اثرات فرونشست
اين مسئول با اشاره به راهكارهاي كاهش اثرات فرونشست زمين در شهر تهران، گفت: فرونشست زمین برابر است با مرگ آبخوان و با توجه به قرارگیری کشور ایران روی کمربند خشکی جهان، مدیریت نامناسب منابع آب به همراه تغییرات اقلیمی سبب بروز فرونشستهای متعدد در کشور شده است. وي با اشاره به اقدامات لازم براي كاهش اثرات ناشی از فرونشست، گفت: برخی اقداماتی که باید برای کاهش اثرات ناشی از پدیده فرونشست زمین در شهر تهران انجام شود عبارتند از:
پایش پدیده فرونشست زمین در شهر تهران
مديريت بهینه منابع آب در بخش برداشت و توزیع عادلانه در بخشهای کشاورزی، صنعتی و …
تغذیه مصنوعی سفرههای آب زیرزمینی از طریق انتقال و هدایت پساب تصفیهخانهها به رودخانههای شهر تهران به منظور افزایش حجم منابع آب زیرزمینی،
ایجاد تصفیهخانههایی در مناطق شهری به منظور انتقال مستقیم پساب تصفیهخانه به منابع تغذیه سفرههای آب زیرزمینی،
اصلاح بستررودخانهها به منظور افزایش نفوذ آب و تغذیه سفرههای آب زیرزمینی،
اصلاح شيوههای آبیاری در کشاورزى،
اصلاح الگوی کشت،
تفکیک سیستم دفع آب باران از سیستم دفع فاضلاب، است.
اطلاعرسانی عمومی به شهروندان در خصوص اثرات پدیده فرونشست
تهیه برنامه جامع کاهش خطرپذیری
اين مسئول در جواب سوالی مبني بر اين كه آیا در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برای كاهش خطرات ناشی از پدیده فرونشست زمین اقداماتی انجام شده است، گفت: متأسفانه نرخ فرونشست اعلام شده برای شهر تهران، بسیارخطرناک بوده و ساختمانها و تأسیسات شهری را در معرض خطرزیادی قرار داده است. و بر این اساس، مسئولین مدیریت شهری وبحران این شهر باید از پتانسیل بروز فرونشست آگاهی داشته باشند و نمایانسازی وضعیت و مقابله با آن به منظور حفاظت ازجان و مال شهروندان باید در دستور کار قرار گیرد.
به گفته دکتر صادقی، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در راستای کاهش خطرپذيري شهر در برابر مخاطرات، با کمک سایر نهادهای مسئول انجام اقدامات متعدد برای کاهش آسيبپذيري ناشي ازفرونشست را در دستور كار خود دارد. در همین راستا، به پیشنهاد این سازمان، پروژه تهیه برنامه جامع “کاهش خطرپذیری پدیده فرونشست ناشی از تغییرات تراز آب زیرزمینی در شهر تهران” ازطریق مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران در حال انجام میباشد.
وی افزود: با توجه به اينكه موضوع كاهش آسيبپذيري شهر تهران در برابرمخاطرات محتمل، نيازمند سياستگذاري و برنامهريزي كلان وهمكاري همه دستگاهها و مجموعههاي ذيربط ميباشد؛ لذا تشكيل كارگروه ويژه براي پيگيري مشكلات مرتبط با فرونشست زمين درشهر تهران پیشبینی و برنامهریزی شده است.
وي افزود: به منظور بررسي ابزارها و روشهاي موجود و نيز پايش نرخ پدیده فرونشست زمين در شهر تهران و انجام برنامهريزي مطالعات آتي، با برگزاری جلساتی با سازمانهای زمینشناسی و اکتشافات معدنی، سازمان نقشهبرداری و شرکت آب منطقهای، ظرفیتهای موجود در موضوع پایش پدیده فرونشست زمین مورد ارزیابی قرار گرفته و برنامهریزیهای مربوطه در این خصوص در حال انجام میباشد.
دکتر صادقي با اعلام اين كه برداشت آب از سفره های آب زیرزمینی از طریق چاههای غیرمجاز، برداشت آب از قنوات و یا بهره برداری از بستر رودخانه ها سبب تشدید اثرات فرونشست زمین در شهر تهران شده است؛ تصريح كرد: با توجه به خطر بالقوه فرونشست زمین برای تأسیسات، باید راهکارهایی برای تغذیه سفرههای آب زیرزمینی دیده شود.
وی همچنین گفت: عدم تفکیک سیستم دفع آب باران از سیستم دفع فاضلاب ساختمانهای متصل به این شبکه، علاوه بر اختلال در کارکرد صحیح و ایمن شبکه فاضلاب در آینده موجب اختلال در تغذیه سفرههای آب زیرزمینی و تشدید مشکل فرونشست شهر تهران و خسارات تبعی آن خواهد بود. در این میان حصول اطمینان از تفکیک سیستم دفع آب باران از سیستم دفع فاضلاب در ساختمانهای در حال ساخت بسیار مهم است. زیرا اولاً در طول زمان، این ساختمانها درصد قابل توجهی از کل ساختمانهای شهر را دربرمیگیرند. ثانیاً با وجود سیستمهای صدور پروانه و وجود طرح و عوامل فنی، انجام تفکیک و کنترل آن، به راحتی و بدون صرف هزینه چندانی قابل انجام است.
دکتر صادقی در ادامه افزود: در این راستا، جلساتی با معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران و شرکت آب و فاضلاب برگزار و اقدامات لازم به منظور اطمینان از تفکیک سیستمهای مورد اشاره در ساختمانها احصاء شد. پس از اعلام نظر شرکت آب و فاضلاب در این خصوص، برنامهریزیهای لازم با همکاری معاونت شهرسازی و معماری انجام خواهد شد وبرهمین اساس بروشور اطلاعرسانی به مالکین ساختمانها جهت ارائه به متقاضیان صدور پروانه نیز تهیه شده است.
منبع : بحران نیوز