پایگاه اطلاع رسانی مدیریت ریسک، بحران و پدافند غیرعاملگفت‌وگو با رئيس سازمان مديريت بحران شهر تهران آقاي دكتر صادقي اساسا در حوادث مختلف شهري چند …
- آقاي دكتر صادقي اساسا در حوادث مختلف شهري چند ارگان بايد پاسخگو باشند؟
اينكه چند ارگان بايد پاسخگو باشند نكته درستي است كه متاسفانه مغفول مانده. تهران شورايي به نام شوراي هماهنگي مديريت بحران شهر تهران دارد كه بيش از ۸۰دستگاه و نهاد مختلف در آن عضو هستند. شوراي هماهنگي براساس بند د ماده ۹ قانون مديريت بحران كشور تشكيل شده و اگرچه رئيس آن شهردار پايتخت است اما حضور اين تعداد دستگاه نشان از آن دارد كه آنها نيز در خصوص حوادث رخ داده شهر بايد پاسخگو باشند. البته شهرداري به‌عنوان هماهنگ كننده و تامين زيرساخت بايد پاي كار باشد اما اينكه مديريت بحران و علل حادثه‌ها مثل حادثه فرونشست زمين تنها از شهرداري مطالبه‌گري شود صحيح نيست.
- صحبت از فرونشست زمين كرديد. چندين عوامل در فرونشست‌هاي زمين شهر تهران دخيل هستند؟ آيا درست است كه برخي حفاري‌هاي مترو را عامل اصلي براي تكميل خطوط باقيمانده، عامل اصلي در فرونشست‌ها مي‌دانند؟
ببينيد من واقعا نمي‌دانم چراكه دائم پاي حفاري مترو را به ميان مي‌كشند؛ در حالي حفاري مترو شايد يكي از دهها دليل براي فروريزش در شهر وجود دارد. يك‌نسخه كلي براي فرونشست‌ها نوشتن كار درستي نيست و بايد هر اتفاقي جاي خودش بررسي شود. به عبارتي بايد اين بحث به‌صورت پايه‌اي مورد تحليل قرار بگيرد و راهكاري دقيقي براي آن ارائه كرد. با وجود اين اما مي‌توان عواملي اصلي را هم ذكر كرد. يكي از آنها برداشت بدون محدوديت آب‌هاي زيرزميني با مديريت ناصحيح است. اينگونه بسياري از قنات‌ها و چاه‌ها از بين رفته و خاك خشك مي‌شود. در اين بين برخي عمليات عمراني را دليل اصلي پر شدن مقارها، قنات‌ها و فضاهاي خالي زيرسطحي مي‌دانند كه اصلا اينطور نيست و تحقيقات نشان مي‌دهد دليل اصلي خشك شدن خاك است. اما به هرترتيب اين پر شدن فضاهاي زيرسطحي، به مرور باعث پديده فرونشست مي‌شود كه اخيرا چند مورد از آن در شهر رخ داد.
- تاسيسات فرسوده زيرزمين چقدر در اين خصوص دخيل هستند؟
مطمئنا بي‌تاثير نيست اما زماني كه فرونشست به‌خاطر برداشت‌هاي بي‌رويه آب‌هاي زيرزميني رخ مي‌دهد، تاسيسات فرسوده عاملي مي‌شوند بر افزايش آن.
- آيا درست است كه ۳۰درصد شبكه آبرساني تهران فرسوده است؟
ما ۳۰درصد پرتي يا همان هدررفت آب را داريم و اينكه بگويم ۳۰درصد شبكه فرسوده است شايد چندان درست نباشد. درواقع ۳۰درصد هدررفت آب، مربوط به فرسوده نيست و آنطور كه سازمان آبفا اعلام كرده ۱۲تا۱۵درصد از اين ۳۰درصد مربوط به شبكه فرسوده است. البته اين ۱۲تا ۱۵درصد براي شهر بسيار زياد است و فرسودگي شبكه توزيع و انتقال باهم به فرونشست‌ها دامن مي‌زنند.
- چقدر از نظر وضعيت تاسيسات زيرسطحي اطلاعات لازم را در اختيار داريد؟
داده‌هاي ما چند وقت پيش در اين زمينه بسيار ناقص بود و اين به عدم‌همكاري ساير دستگاه‌ها در اين زمينه برمي‌گشت. برخي از دستگاه‌ها عدم ارائه داده‌ها به مسائل امينيتي ربط مي‌دادند و البته هنوز با همين دليل از ارائه داده‌ها خودداري مي‌كنند. در حالي كه دليل امينيتي براي دشمن مورد قبول است و نه براي ما كه مي‌خواهيم براي حفظ جان شهروندان تلاش كنيم. البته با سختي‌هاي فراوان، بسياري از داده‌ها گرفته‌ايم و جمع‌آوري آنها نتايج قابل توجهي برايمان داشته است.
- مهم‌ترين نتيجه‌اش چه بود؟
براي ما مشخص شده در بعضي تهران، نقاطي را داريم كه تمام شريان‌هاي شهري باهم تداخل دارند. مثلا نقاطي را داريم كه از آنجا مترو، لوله گاز با PSI250، لوله كابل فشار قوي، لوله انتقال سوخت و لوله آب با قطر بالاي ۲۰۰ميلي‌متر عبور كرده است. اين اطلاعات به ما نشان مي‌دهد كه در اين نقاط بايد آمادگي بسياري داشته باشيم و براي رفع خطر آن، به دستگاه‌هاي ديگر اطلاع‌رساني لازم را انجام دهيم.
- يكي از خطرهاي ديگري كه تهران را تهديد مي‌كند، تقاطع خطوط لوله گاز با پهنه‌هاي گسل است. در چند نقطه از شهر تهران اين مسئله وجود دارد؟
در ۴۷۶نقطه از تهران كه طول‌شان مجومعا بالغ با ۷كيلومتر مي‌شود تنها پهنه‌هاي گسلي با خطوط لوله گاز با فشار PSI250 را داريم.
- اين همان نقطه‌هايي كه هستند كه آقاي چمران، رئيس شوراي شهر تهران آنها را بحراني ناميده بودند؟
احتمالا. البته همان طور كه گفتم نقاط ديگري هم هستند كه نظر خود بحراني شناخته مي‌شوند. مثلا در ۵۷نقطه شهر، لوله آب ۲۰۰ميلي‌متر به بالا و در ۲كيلومتر از شهر خط لوله سوخت با پهنه گلسي اصلي تقاطع دارند. از طرف ديگر ۴۸۲۸ نقطه از شهر تقاطع خط لوله گاز با پهنه رشته قنواتي را داريم؛ رشته‌اي كه دارد خشك مي‌شود و در پي آن احتمال ريزش و فرونشست را درست جايي كه لوله گاز وجود دارد، داريم. يا مثله خطوط برق زيرزميني با خط لوله گاز در حدود ۸۲۷نقطه است.
- براي رفع خطر آنها چه كار بايد كرد؟
اولا كه اين نقاط نياز به يك‌‌تحليل درست دارند اما در مجموع چاره كارشان احداث تونل مشترك تاسيسات شهري است. اگر ما تونل مشترك شهري داشته باشيم مي‌توانيم از تمام تاسيسات، طبق استانداردهاي پايدارسازي، محافظت كنيم.
- احداث تونل مشترك با چه هزينه‌اي و در چه مدت زماني شدني است؟
ما پيشنهادي را به كميسيون زيرساخت دولت را پس از حادثه شهران ارائه داده‌ايم كه در آن برآورد كرده‌ايم چنانچه فاز نخست احداث، سال ۹۶ شروع شود، ظرف ۲سال با هزينه‌اي در ۱۰۴۰۰ميليارد ريالي (حدود هزار ميليارد تومان) قابل اجرا خواهد بود.
- طبق پيشنهادتان، در فاز نسخت چه مقدار از شهر تحت پوشش قرار مي‌گيرند؟
كل تاسيسات زيرشهري در نظر گرفته حدودا ۵۰۰كيلومتر است كه اگر دولت اعتبار مورد نياز را تامين كند در فاز نخست ۱۳۰كيلومتر از مجموع ۵۰۰كيلومتر لازم را مي‌توانيم در مسير‌هاي اصلي شهر بسازيم.
- در كنار احداث تونل مشترك تاسيسات شهري، چه اقدامات ديگري لازم است صورت بگيرد؟
۱۰پروژه اصلي و اولويت‌دار هم مشخص شده‌اند كه بايد به اجرا درآيد. مثلا در بحث مخازن آب نيازمند قطع اضطراري خودكار هستيم. همين طور بايد سيستم قطع و تخليه اضطراري شبكه گازرساني هستيم. در حالي اكنون سيستم قطع‌كن شبكه گاز شهر به‌صورت دستي انجام مي‌شود. جالب است كه بدانيد كه مثلا براي قطع گاز لوله گاز در محدوده شهران بايد ۳هزار دور، قطع‌كن به‌طور دستي مي‌چرخيد تا گاز قطع شود كه اگر براي هر دور حدودا ۳۰ثانيه را محاسبه كنيم، متوجه مي‌شويم كه زمان بسيار زيادي لازم است. تازه اين براي زماني كه ترافيك وجود نداشته باشد و نيروها بموقع برسند. در حالي كه اكنون سيستم‌هاي خودكاري طراحي شده كه سريعا جريان گاز را قطع و از داخل لوله‌ها تخيله مي‌كند.
- گويا قرار بود اين سيستم ابتدا به‌صورت آزمايشي در شرق تهران راه‌اندازي شود و سپس در كل تهران به كار گرفته شود؟
طبق بررسي‌ها در تهران فقط يك‌ايستگاه به چنين سيستمي مجهز است. البته كميسيون زيرساختي دولت براي به‌كارگيري آن در كل شهر، پيشنهاد ما را پذيرفته‌اند اما منتظر تامين اعتبار هستند. اميدواريم دولت بودجه مورد نظر را تامين كند.
گفت و گو: حامد فوقانی
روزنامه همشهری