دفاع مقدس، دوران خلق حماسه هایی بود که صفحات تاریخ کهن ایران را زرین کرد . هشت سال دفاع جانانه ملت ایران تمام معادلات کارشناسی …

دفاع مقدس، دوران خلق حماسه هایی بود که صفحات تاریخ کهن ایران را زرین کرد . هشت سال دفاع جانانه ملت ایران تمام معادلات کارشناسی را بر هم ریخت و اثبات کرد که ایرانیان در دفاع از خاک، عقیده و ارزش های خود توان نامحدود دارند. کارکنان صنعت نفت نیز در این دوران با تقدیم یک هزار و ۱۷ شهید لاله روی، نگذاشتند صادرات نفت حتی یک روز هم متوقف شود، کاری که جمهوری اسلامی ایران را برنده قطعی جنگ نفت در هشت سال دفاع مقدس کرد.

یکی از مهم ترین مباحث در حمله های نظامی و زمان جنگ که به نظر می رسد حتی از اسلحه به دست گرفتن و جنگیدن رودررو نیز حساس تر و سرنوشت سازتر باشد، مدیریت جنگ و به کارگیری تکنیک های نظامی در حفاظت از تاسیسات نظامی و صنعتی است و مدیرانی که در ۸ سال جنگ تحمیلی کشورمان در صنعت نفت کشور، مدیریت تاسیسات استراتژیک صنعت نفت کشور را به عهده داشتند، لحظات سخت و سرنوشت سازی را در بطن حملات دشمن تجربه کردند تا در نهایت با به کارگیری بهترین تاکتیک ها اجازه ندهند صادرات نفت کشور حتی برای یک روز هم متوقف شود.
اولین بمباران تاسیسات نفتی در جریان حمله رسمی عراق ساعت ۳ و ۳۶ دقیقه بعدازظهر روز دوم مهر ۱۳۵۹ بود که تعدادی از مخازن ذخیره سازی پالایشگاه آبادان بمباران شد و آخرین بمباران دشمن نیز ساعت ۱۰ و چهارده دقیقه صبح روز چهاردهم خرداد ۱۳۶۷ اتفاق افتاد که در آن روز جنگ مستقیم دشمن با صنعت پالایش تمام شد.
این دو تاریخ اولین و آخرین بمباران هایی بوده که در تاریخ صنعت پالایش و پخش ثبت شده است و در بین این دو تاریخ، پالایشگاه های نفت بی وقفه بمباران می شد؛ به گونه ای که پالایشگاه آبادان به عنوان خط مقدم نبرد و به دلیل مجاورت با رودخانه اروند و نزدیکی به مرز عراق، در طول هشت سال جنگ تحمیلی ۲۳ واحد فرآیندی آن به طور کامل از بین رفت.
آن زمان پدافند غیرعامل مرسوم نبود و در آغاز جنگ حملات و بمباران ها نیز آنقدر سریع انجام شد که تنها فرصت کارهای اولیه نظیر چینش کیسه های شن بود و آن طور نبود که یک پدافند غیرعامل قرص و محکم که تاسیسات را حفظ کند، وجود داشته باشد، در سال های بعد از دفاع مقدس بود که کم کم بحث پدافند غیرعامل شکل گرفت و در مناطق حساس به کار گرفته شد.

بیشترین حملات به پالایشگاه آبادان انجام شد و تقریبا می توان گفت این حملات بی وقفه بود؛ پالایشگاه تهران دوبار بمباران شد و ۱۳ واحد آن به طور کامل آسیب دید؛ پالایشگاه تبریز ۱۹ بار بمباران شد که ۲۳ واحد آن آسیب دید؛
پالایشگاه اصفهان ۸ بار بمباران شد و ۱۷ واحد آن آسیب دید و پالایشگاه کرمانشاه نیز ۱۷ بار بمباران شد و در طول دوران جنگ زیر آماج حملات دشمن قرار داشت؛ پالایشگاه شیراز نیز ۴ بار بمباران شد که ۱۳ واحد آن مورد اصابت قرار گرفت.

با حملات وسیع دشمن به پالایشگاه آبادان این پالایشگاه به صورت کامل از چرخه پالایش نفت کشور خارج شد خروج این پالایشگاه با ظرفیت ۶۵۰ هزار بشکه ضربه بزرگی به جریان سوخت کشور زد. در سال ۱۳۵۹ کل ظرفیت پالایش کشور حدود ۱٫۱ میلیون بشکه در روز بود و با بروز جنگ تقریبا نیمی از ظرفیت پالایشی کشور را از دست دادیم. زمانی که پالایشگاه آبادان آماج حملات بی وقفه دشمن قرار گرفته بود، حدود ۱۸۱ نفر از کارکنان آن در حین کار شهید شدند و لازم بود که این پالایشگاه از سرویس خارج شود و عملا کار در چنین شرایطی منطقی به نظر نمی رسید، زیرا دشمن پالایشگاه آبادان را سیبل حملات خود قرار داده بود و مرتب آتش دشمن بر سر تاسیسات آن می ریخت و تولید در چنین شرایطی ممکن نبود، زیرا توام با انفجار و آتش سوزی شدید بود.

تعداد شهیدان صنعت نفت در جنگ تحمیلی

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در مجموع با زیرمجموعه های خود شامل شرکت های خطوط لوله و مخابرات نفت، شرکت پخش و ملی مهندسی و ساختمان در مجموع ۴۳۵ نفر شهید تقدیم کرده است که ۲۸۰ نفر از این شهدا در حین کار در پالایشگاه ها و تاسیسات این شرکت شهید شده اند و ۱۵۵ نفر نیز از کارکنان این مجموعه بودند که با علاقه شخصی به جبهه رفته بودند

در مجموع در صنعت نفت یک هزار و ۱۷ نفر شهید شده اند که از این تعداد، حدود ۲۴۲ نفر شهید متعلق به پالایشگاه آبادان است که حدود یک چهارم شهدای صنعت نفت را تشکیل می دهد و همین گواهی است که پالایشگاه آبادان خط مقدم صنعت نفت در دوره هشت سال دفاع مقدس بوده و فداکاری های بی نظیری در این نقطه اتفاق افتاده است.

در پالایشگاه تهران ۱۷ شهید، در تبریز ۲۴ شهید، در شیراز ۱۳ شهید و در پالایشگاه های اصفهان و کرمانشاه به ترتیب ۱۳ و ۱۱ شهید تقدیم شده و در پالایشگاه امام خمینی (ره) اراک که آن زمان شامل تاسیسات بسیار کوچکی بوده یک نفر شهید تقدیم میهن شده است.

شرکت پخش فرآورده های نفتی ایران هم از شرکت هایی بود که با حضور گسترده در مناطق جنگی، سوخت رسانی به موقع به مناطق نظامی را به عهده داشت و در مجموع ۸۵ شهید را تقدیم وطن کرد.
در شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ۲۸ نفر شهید و شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران یک شهید تقدیم شده است و علاوه بر شهدا ۱۷۶۰ جانباز جنگ تحمیلی و ۲۳۱ نفر آزاده در مجموعه پالایش و پخش فعالیت می کنند که عمده این آمار مربوط به تاسیسات پالایشی شهر آبادان است. ۹۵۷ نفر رزمنده و حدود ۵ هزار نفر ایثارگر در مجموعه شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در حال فعالیت هستند.

اهداف نظامی دشمن در صنعت نفت ایران

علاوه بر پالایشگاه ها، برخی از تلمبه خانه ها در جنوب که نقش بسیار کلیدی در ارسال نفت خام به پالایشگاه ها داشتند، سیبل حملات دشمن شده بود. تلمبه خانه ها هم نفت خام به پالایشگاه ها و هم فرآورده های خروجی پالایشگاه ها را به نقاط مختلف کشور منتقل می کردند؛ بنابراین نقش این تلمبه خانه ها بسیار کلیدی و شاهراه حیاتی ارسال نفت خام و فرآورده در کشور بود و دشمن به همین دلیل این تاسیسات را به طور دائم بمباران می کرد که تلمبه خانه شهرهای آبادان و اهواز و تلمبه خانه تنگ فنی از آن جمله بود.

تلمبه خانه تنگ فنی هم یک شاهراه حیاتی در جنوب بود که علاوه بر آن که در مسیر پرواز هواپیماهای دشمن قرار داشت، بمباران های متعدد آن تصادفی نبود و دشمن برای آن برنامه ریزی ویژه ای داشت، زیرا نقش تلمبه خانه تنگ فنی به لحاظ میزان نفت خامی که به پالایشگاه های متعدد ارسال می کند، بسیار کلیدی بود.

مهم ترین دلیل شهرت تلمبه خانه تنگ فنی به دلیل مقاومت کارکنان آن بوده و این که این تلمبه خانه در طول ۸ سال دفاع مقدس مدام بمباران می شد، اما هرگز تصفیه و انتقال نفت خام از آن قطع نشده است و کشورهای غربی باور نمی کردند که در چنین شرایطی هرگز تولید نفت و فرآورده های ما قطع نشده باشد اما این واقعیتی است که در تاریخ ثبت شده است.