پایگاه اطلاع رسانی مدیریت ریسک، بحران و پدافند غیرعامل به گزارش تسنیم،
اظهارات مسئولان ترک از جمله نخست وزیر این کشور مبنی بر اینکه بشار اسد
رئیس جمهور سوریه باید در مرحله انتقالی حضور داشته باشد این گمانه زنی ها
را ایجاد کرد که مواضع  ترکیه در قبال سوریه تغییر کرده است و چه بسا از
ائتلاف سعودی- آمریکایی- قطری فاصله بگیرد اما اقدام روز چهارشنبه ترکیه یا
همان ورود تانک های ترک به جرابلس این گمانه زنی ها را به میزان زیادی زیر
سوال برد.

آیا ترکیه از گزینه همپیمانان خود علیه سوریه چشم پوشی کرده است؟

موفقیت عملیات نظامی در استان حلب واقع در شمال سوریه نشان داد که روند
تحولات آنطور که آمریکا، ترکیه و عربستان در نظر داشتند پیش نرفت و مقاومت
سوریه و متحدانش موجب شد محاسبات مربوط به تجزیه سوریه درست از آب در
نیاید.

در این میان اخبار و گزارش های متعددی از نزدیک شدن موضع ایران، روسیه و
ترکیه درباره سوریه منتشر شد، مبنی بر اینکه آنکارا از گزینه های همپیمانان
خود علیه سوریه دست برداشته است به ویژه اینکه با گذشت پنج سال بحران در
سوریه محور سعودی- آمریکایی – ترکی در تحقق اهداف خود ناتوان ماندند و
اینجا بود که آنکارا اخیرا علام کرد که دیگر به آمریکا درباره جنگ سوریه
اعتماد ندارد.

برگ برنده ترکیه علیه آمریکا و متحدانش چیست؟

درباره پشتیبانی آمریکا از کُردها در سوریه می توان گفت که در مقابل آن
آنکارا ابزارهای فشار بسیاری برای رویارویی با آمریکا و همپیمانانش در دست
دارد از جمله اینکه می تواند مرزهای خود را به روی تروریست ها ببندد و 
پایگاه اینجرلیک را تعطیل کند و با راهی کردن موج تازه ای از پناه جویان
بار دیگر اروپا را در معرض تهدید قرار دهد کند.

این در حالی است که
آنکارا با نزدیک شدن به ایران می تواند بشار اسد را به عنوان بخشی از راه
حل بحران سوریه به شمار آورد و در این میان ترکیه بدون هماهنگی با آمریکا
به سمت ایران و روسیه گرایش یافت شاید بر این اساس که اردوغان متوجه شد که
عذرخواهی از روسیه و نزدیک شدن به ایران و سوریه برای حفظ منافع کشورش بهتر
از همپیمانی با آمریکا است.

احتمال گفت وگوی علنی بین آنکارا و دمشق

«عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته جهان عرب  با اشاره به احتمال آشتی
ترکیه و سوریه نوشت اظهارات اخیر نخست ‌وزیر ترکیه، حاکی از تحقق انقلابی
بزرگ در موضع ترکیه در قبال سوریه است که به پشتوانه  «تفاهم‌های محرمانه»
صورت می گیرد و نشان می دهد که گفت‌و‌گوی علنی میان دو دشمن سرسخت نزدیک
است.

ییلدریم درباره «بشار اسد» و جایگاه او با لحن احترام آمیز سخن
گفته و از او به عنوان یکی از تاثیرگذاران در کشمکش سوریه یاد کرد و گفت
که ترکیه مایل است نقش بزرگی در بحران سوریه در شش ماه  آینده ایفا کند که
هدف از آن متوقف کردن حمام خون و جلوگیری از وخیم‌تر شدن اوضاع است.

چرخش تدریجی سیاست ترکیه در قبال سوریه

از زمانی که داوود اوغلو کنار رفته و ییلدریم جانشین او شد ترکیه به تدریج
مواضع خود را در قبال سوریه تغییر داد زیرا پس از سرنگونی جنگده روسیه،
اردوغان در تنگنای واقعی قرار گرفت و ناتو نیز او را در این وضعیت سخت تنها
رها کرد به اضافه اینکه آمریکا و اروپا بین اردوغان و کُردها، دومی را
برگزیدند که از تلاش آنان برای تشکیل یک موجودیت مستقل کُرد در مرزهای
جنوبی ترکیه با سوریه حکایت داشت.

این در حالی بود که در درگیری های ارتش سوریه با نیروهای کُرد که بر یک سوم حسکه سیطره دارند، آمریکا به حمایت از کُردها اقدام کرد.

از سوی دیگر کودتای نافرجام اخیر در ترکیه اردوغان را به خطرات و تهدیدات واقعی علیه کشورش در سطح داخل و خارج باز کرد.

اینجا بود که نخست وزیر اردوغان به تدریج از سیاست جدید ترکیه سخن گفت که
در صدر آن تغییر موضع سرسختانه در قبال سوریه و بشار اسد بود تا جایی که وی
از لزوم پایان جنگ در سوریه سخن گفت و به نقش و اهمیت بشار اسد در مرحله
انتقالی اشاره کرد.

نکته قابل ملاحظه اینکه  روابط ترکیه با کشورهای
حاشیه خلیج‌فارس به ویژه عربستان آشکارا سرد شده است و در مقابل شاهد گرمی
روابط میان ایران و ترکیه از جمله دیدارهای دوجانبه میان مقام‌های این دو
کشور در سطح وزیران خارجه و به زودی در سطح رهبران خواهیم بود زیرا
رئیس‌جمهوری ترکیه به زودی عازم تهران خواهد شد.

حذف نام اسد از فهرست دشمنان ترکیه

به عقیده رابرت فیسک تحلیلگر مشهور انگلیسی اینکه اردوغان پس از انفجار
غازی عنتاب فهرست جدیدی از دشمنان ترکیه را برشمرده و نام اسد را از این
فهرست حذف کرد، معنادار است.

حذف نام اسد از فهرست مزبور در حالی
است که آنکارا تا همین چندی پیش سخت در تلاش برای برکناری اسد از قدرت بود
در نتیجه فیسک  این سوال را مطرح کرد که آیا ممکن است اردوغان به فکر احیای
دوستی قدیمی اش با اسد باشد؟

فیسک گفت: پاسخ این سوال مثبت است، او چنین فکری در سر دارد.

گرایش ترکیه به سمت دوستان واقعی

نعمان قورتولموش معاون نخست وزیر ترکیه چندی پیش گفت که طبیعی است که نظام
بشار اسد در میز مذاکرات صلح جایی داشته باشد و حل و فصل بحران سوریه به
کمک روسیه به گشودن راه جدید به روی صلح در سوریه کمک خواهد کرد.

اظهارات وی در حالی ایراد شد که یک روز قبل از آن نخست وزیر ترکیه، گشودن
صفحه جدید در حل و فصل  بحران سوریه با مشارکت  روسیه، آمریکا، ترکیه،
ایران و عربستان را خواستار شده بود.

تلاش دیپلماتیک ایران برای متقاعد کردن ترک‌ها به دست برداشتن از مواضع ضد سوری

روابط ایران و ترکیه در طول دهه های طولانی با فراز و نشیب های زیادی
همراه بوده است و اختلاف بین دو طرف در جریان بحران سوریه به اوج رسید اما
با وجود حمایت ترکیه از تروریسم در سوریه و حمایت نامحدود حزب حاکم عدالت و
توسعه به تروریست ها از طریق گشودن مرزهای ترکیه به روی آنان و نیز ارائه
انواع کمک های دیگر ، تلاش های دیپلماتیک ایران در قبال ترکیه متوقف نشد تا
جایی که دیدارهای مسئولان دو طرف ادامه یافت آن هم در حالی که ترکیه به
طور مداوم تعهدات خود را در قبال بحران سوریه زیر پا می گذاشت.

این روند به گونه‌ای بود که این سوال را مطرح کرد که آیا پس از مخالفت
ایران با کودتای نافرجام در ترکیه، اردوغان مواضع خود را در قبال حوادث
تروریستی در سوریه تغییر داد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که پس
از کودتای نافرجام در ترکیه روابط آنکارا و تهران از نظر بسیاری از
کارشناسان در کانون توجه قرار گرفت تا جایی که به عقیده آنان از این پس
روابط دو طرف رو به بهبو گذاشت و صفحه جدیدی برای حل و فصل بحران سوریه
گشوده شد.

به عقیده برخی کارشناسان بهبود روابط ترکیه و ایران می
تواند برای سراسر منطقه خاورمیانه سرنوشت ساز باشد به این دلیل که ترکیه و
ایران دو قدرت محوری منطقه ای به شمار می آید و شاید اگر بگوییم سطح ثبات
منطقه به روابط  این دو بستگی دارد، به خطا نرفته باشیم.

مانور آمریکا و عربستان بر موضوع کُردهای سوریه

آمریکا و عربستان با پیشنهاد کمک های تسلیحاتی و مالی به حزب کارگران
کردستان در مقابل از آنان خواستند مانع ادامه پیروزی های ارتش سوریه و
متحدانش در جنگ علیه تروریسم شوند.

در همین راستا عربستان پیشنهاد
سخاوتمندانه ای را در خصوص کمک های مالی و تسلیحاتی به کُردهای سوریه ارائه
کرده و از آنان خواست در مقابل به مواضع ارتش و نهادهای دولتی در حسکه 
حمله کنند اما ایستادگی نیروهای ارتش سوریه و متحدانش بار دیگر این توطئه
ها را ناکام گذاشت در نتیجه آمریکا و عربستان  که شاهد نزدیک شدن هر چه
بیشتر روابط ایران و روسیه بودند در صدد تغییر میدانی برآمدند تا به این
روابط واکنش نشان داده و علاوه بر این با گشودن جبهه های جدید در صدد
فرسایش نیروهای ارتش برآیند.

احتمال گرم شدن مجدد روابط ترکیه و آمریکا

چندی پیش ترکیه اعلام کرد که دیگر به آمریکا درباره جنگ سوریه اعتماد
ندارد، این اعلام بی اعتمادی در حالی بود که وزارت دفاع آمریکا نیز اعلام
کرد که  برای پشتیبانی از نیروهای کُرد، جنگنده های خود را به شهر حسکه
اعزام می کند در نتیجه ترکیه به سمت ایران و روسیه گرایش پیدا کرد و
اظهارات مسئولان ترک نیز حاکی از دست برداشتن ترکیه از مواضع سرسختانه علیه
بشار اسد بود.

همچنین دیدارهای اخیر و پی در پی بین مسئولان بلند
پایه ترک و ایران و سفر اردوغان به روسیه  مهر تاییدی بر گرایش آنکارا به
سمت محور ایرانی- روسی بود.

در این میان باید در نظر داشت که ترکیه
پس از کودتای نافرجام در این کشور از دست داشتن آمریکا در این کودتا خبر
داده و اردوغان نیز اعلام کرد که خودداری  از تسلیم گولن پیامدهای ناگواری
برای روابط آمریکا و ترکیه به همراه دارد.

رئیس جمهور ترکیه در همین ارتباط  آمریکا را به حمایت از گولن متهم کرد.

در این میان عملیات نظامی ترکیه در جرابلس واقع در شمال سوریه، خوشبینی در
مورد تغییر مواضع آنکارا در قبال دمشق را زیر سوال برد به ویژه اینکه این
عملیات تحت پشتیبانی هوایی آمریکا صورت گرفت تا جایی که گفته می شود روابط
ترکیه و آمریکا بار دیگر گرم خواهد شد به ویژه اینکه موضع آمریکا در قبال
این اقدام ترکیه کاملا بر خلاف روسیه و ایران بوده و اظهارات جو بایدن
معاون رئیس جمهور آمریکا نیز به مثابه مهر تایید بر عملیات نظامی ترکیه در
جرابلس بود.

تکاپوی آمریکا برای از دست ندادن آنکارا

سفر جو بایدن به ترکیه در راستای دلجویی آمریکا از مقام های ترکیه در خصوص
رخدادهای مرتبط با کودتای نافرجام این کشور بوده و از نگرانی واشنگتن از
تمایل آنکارا به سمت تهران و مسکو حکایت دارد.

سفر بایدن مبتنی بر تلاش برای بهبود روابط با آنکارا است  زیرا کودتای
نافرجام در ترکیه، انتقادهای تند اردوغان از مواضع آمریکا را به دنبال داشت
که موجب سردی روابط دو طرف شد به اضافه اینکه درخواست های رسمی ترکیه از
واشنگتن برای تحویل دادن فتح الله گولن میلیاردر و فعال اجتماعی ترک مقیم
آمریکا که از طرف دولت اردوغان متهم به هدایت کودتا شده است، بی پاسخ ماند و
این نیز به نوبه خود سردی روابط ترکیه و آمریکا را دو چندان کرد.

بنابر این بایدن ماموریت اعلام حمایت از دولت قانونی ترکیه را به اردوغان بر عهده دارد و به دنبال برطرف کردن کدورت است.

تلاش واشنگتن  برای حفظ اردوغان در اردوگاه خود

نکته بسیار مهم اینکه سفر بایدن فقط چند روز پس از تکاپوی دیپلماتیک منطقه
ای و تبادل دیدارها بین مقام های ایران، ترکیه و روسیه انجام شد در نتیجه
به نظر می رسد پیش بینی تشکیل ائتلاف سه جانبه مسکو، تهران و آنکارا، موجب
نگرانی آمریکا شده و آن را به تکاپو برای جلب دوستی اردوغان و تلاش برای
حفظ ترکیه در اردوگاه خود سوق داده است.

یکی از مهم ترین موارد
اختلاف ترکیه با آمریکا موضوع کُردها است زیرا آمریکا حامی آنان  بوده و
موفقیت  «نیروهای دموکراتیک » در مقابله با داعش و تحت پشتیبانی آمریکا
موجب  نگرانی ترکیه شد چرا که  زیرا بخشی از نیروهای دموکراتیک را کُردها
تشکیل می دهند در نتیجه افزایش احتمال تشکیل مناطق خودمختار در نواحی
کُردنشین سوریه و احتمال سرایت آن در بین کُردهای ترکیه، آنکارا را نگران
کرده است.

نزدیک شدن ترکیه به اجرای نقشه تشکیل منطقه حائل

عملیات نظامی ترکیه در جرابلس که اندکی قبل از سفر جوبایدن به آنکارا صورت
گرفت و اظهارات مسئولان ترک را نمی توان از ماموریت وخواست اصلی ترکیه
یعنی همان تشکیل منطقه حائل جدا دانست.

ترکیه با استفاده از ابزارهای مختف از جمله تهدید و تشویق و فشار و نیز طرح احتمالات جدید به دنبال جلب اعتماد مجدد متحدانش است.

مانور، آشتی و چالش طلبی، ابزار ترکیه برای تحق اهداف مورد نظر

به عبارت دیگر ترکیه با اقدام نظامی در جرابلس توانست رویای عربستان، قطر،
آمریکا در تشکیل منطقه حائل در شمال سوریه را تحقق بخشد در نتیجه تمام
شاخص ها حاکی از این است که آنکارا از طریق مانور دادن و چالش طلبی‌ها و
آشتی های متعدد با روسیه و آمریکا و کشورهای دیگر توانست یکی از اهدافی را
که تقریبا یک سال و نیم پیش از آن خبر داده بود، به تحقق نزدیک کند.

در این خصوص باید در نظر داشت که چندی پیش آمریکا ، ترکیه و عربستان از
آموزش پنج هزار مبارز از مخالفان سوریه به منظور اعزام آنان به سوریه برای
مقابله با نیروهای ارتش این کشور  خبر دادند و اکنون باید توجه داشت که اگر
هدف تا پیش از این مقابله با ارتش سوریه بود اما اکنون در چارچوب محاسبات
دیگری جا دارد.

به عبارت بهتر با در نظر گرفتن تمام این موارد باید
گفت که چه بسا بایدن به اردوغان برای گام گذاشتن در مسیر تحقق رویای قدیم و
موفقیت در اجرای نقشه وارد کردن پنج هزار مبارز ارتش آزاد به شمال سوریه و
فراهم کردن فضا برای تشیکل منطقه حائل تبریک بگوید از همین رو پس از اینکه
ارتش آزاد در خاک سوریه به یک گروه مطرح تبدیل شده است ،احتمالات بسیار
مهمی در صحنه سوریه قابل پیش بینی است.

ترکیه در بوته آزمایش

با وجود تبادل دیدارها بین مسئولان ایرانی و ترک و تلاش دیپلماتیک ایران
برای اینکه ترکیه مواضع قبلی در قبال سوریه را کنار بگذارد اما هنوز زود
است که در مورد تاثیر این تکاپوی دیپلماتیک با اطمینان سخن بگوییم زیرا
سیاست همواره به پشتوانه یک اقدام عملی نیاز داشته است.

در این میان
با وجود اخبار  مربوط به چرخش مواضع ترکیه در قبال بحران سوریه و اظهارات
انتقاد آمیز از سیاست دولت از درون حزب عدالت و توسعه و نیز این احتمال که
ترکیه در اعتراف به اشتباهات خود در سوریه درنگ نکند اما معلوم نیست که آیا
این موارد یک تاکتیک سیاسی است یا چیزی فراتر و ملموس تر از آن.

در
همین ارتباط روزنامه الثوره سوریه در ارزیابی گزارش های مربوط به چرخش
سیاست های ترکیه دو قبال سوریه نوشت: دولت ترکیه و سرویس های اطلاعاتی آن
هنوز به حمایت از تروریست ها ادامه می دهند و به شکل مستقیم در نبردهای حلب
در کنار تروریست ها بودند به این معنی که سلاح در اختیار آنان قرار داده و
مزدوران را راهی این استان کردند به اضافه اینکه در طول پنج سال بحران
سوریه امنیت رفت و آمد آنان را فراهم کردند.

در این شرایط اگر
آنکارا عملا به دنبال مشارکت در حل و فصل بحران سوریه است باید پرسید آیا
روند سرازیر کردن تروریست ها و سلاح هایی که از کشورهای منطقه راهی سوریه
می شود، متوقف خواهد کرد؟

به نظر می رسد که اختلاف آنکارا و واشنگتن
بر سر مسائلی نظیر کُردها و نیز موضع گیری واشنتگن در برابر کودتای
نافرجام در ترکیه است و این موارد سیاست حزب عدالت و توسعه را تحت تاثیر
قرار داده است و موضع آنکارا در قبال سوریه چیزی جز بالا بردن برگه باج
خواهی به روی دوستان خود نیست.